Verslag van de legging van struikelstenen aan Julianalaan 207 op 13-11-2022

Bron; De Vierklank 16 november 2022

Zondag 13 november werden voor het perceel Julianalaan 207 in Bilthoven vijf struikelstenen gelegd: in dit huis woonden als vluchtelingen het Duits Joodse gezin Daniel. Van de acht familieleden hebben drie de oorlog overleefd, één door onderduik, twee door de kampen te overleven.

Vijf van de acht hier wonende familieleden zijn in concentratiekampen vermoord en verdwenen zonder enig spoor achter te laten. Ter nagedachtenis aan hen en het onvoorstelbaar grote onrecht dat hen is aangedaan werden door Struikelstenen De Bilt deze vijf struikelstenen gelegd. De stenen werden gelegd door de heer Floris van Os, als nabestaande, namens de familie die in de VS woont.

Voorzitter Ella Prins verwelkomde de aanwezigen - waaronder burgemeester Sjoerd Potters en wethouder Krischan Hagedoorn - en bedankte de huidige bewoners van het pand voor hun medewerking. Bestuurslid Evert Theunissen vertelde vooraf het verhaal: ‘Jannette Behr is geboren in 1860. Zij was getrouwd met David Daniël en zij hadden een gezin van acht kinderen, alle geboren tussen 1887 en 1904. Zij woonden in Bad Godesberg, in de buurt van Bonn. Eén zoon kwam in 1917 als soldaat in de oorlog om. Jannette Daniel- Behr werd weduwe na het overlijden van haar man in 1925. In 1936 besloot zij 76 jaar oud, vanwege de anti-Joodse sentimenten in Duitsland, in Bilthoven, hier aan de Julianalaan 207, te gaan wonen, samen met haar dochter Frieda en haar zonen Josef en Robert. In 1940 heeft zich ook dochter Helene en haar kinderen Ernst, Ilse en Ruth bij hen gevoegd. In 1940 werd de Julianalaan om-genoemd naar Frederik Hendriklaan’.

Immigrant
‘Dochter Helene was getrouwd met Jacob Scheuer, die eerder al naar Nederland was gevlucht, in 1938 na de Kristalnacht. Hij was toen verplicht een document te ondertekenen waarmee zijn huis en bedrijf verbeurd werden verklaard en zijn bankrekening geblokkeerd. Hij moest binnen 8 dagen weg zijn uit Duitsland en mocht een bedrag van 20 mark meenemen. Als illegale immigrant was hij de Nederlandse grens overgestoken en werd eerst opgevangen in een vluchtelingenkamp in Limburg en in 1940 in het kamp Westerbork, dat toen door de Nederlandse overheid was ingericht als opvangkamp voor joodse vluchtelingen. In 1942 werden de joden in Bilthoven en De Bilt gedwongen te verhuizen. Het gezin Scheuer-Daniel koos ervoor om als gezin bij elkaar te blijven en Helene, zoon Ernst en dochters Ilse en Ruth gingen vervolgens vrijwillig naar het Kamp Westerbork en werden daar herenigd met man en vader’.

Doorvoerkamp
‘In juli 1942 besloot de Duitse bezetter, dat Kamp Westerbork een systematische doorvoerkamp voor de Joden in Nederland werd. Jacob Scheuer maakte deel uit van de staf van het Kamp Westerbork en kon daardoor een vroegtijdige deportatie van zijn gezin voorkomen. Op 18 januari 1944 werd echter toch het hele gezin Scheuer (vader, moeder en drie kinderen) vanuit Westerbork naar Theresienstadt gedeporteerd en later naar andere kampen gebracht. Vader Jacob is in 1944 in Auschwitz vergast en moeder Helene en zoon Ernst zijn in 1945 overleden. Ilse Scheuer (1924) en Ruth Scheuer (1927) hebben de kampen weten te overleven en zijn beide na de oorlog geëmigreerd naar Birmingham, Alabama in de V.S. en hebben daar gezinnen gesticht.

Transport
De weduwe Jannette Daniel-Behr is in 1942 vanuit Bilthoven op transport naar Westerbork gezet samen met dochter Frieda en zoon Joseph. Zij werd samen met Frieda vanuit Westerbork gedeporteerd en zijn beiden in september 1943 in Auschwitz omgekomen. Jannette Daniel-Behr was toen 84 jaar oud. Joseph Daniel is op 18 mei 1943 naar Sobibor gedeporteerd en daar op 21 mei vermoord. Zoon Robert Daniel heeft in onderduik de oorlog kunnen overleven en is na de oorlog in Nederland getrouwd en een gezin gesticht.

Ilse Nathan-Scheuer en Ruth Ziegler-Scheuer zijn afgelopen september kort na elkaar overleden in Alabama, 94 en 97 jaar oud. Zij hebben samen de kampen overleefd en hadden afgesproken altijd bij elkaar te blijven. Dat is ze op een bijzondere manier gelukt. Ze waren ervan op de hoogte dat wij struikelstenen zouden plaatsen voor hun moeder, broer, grootmoeder, oom en tante. Zij hebben hun erkentelijkheid daarover uitgesproken’.

Steentjes
Namens de familie werden de stenen gelegd door de heer Floris van Os. Alle aanwezigen kregen tenslotte de gelegenheid een steentje te leggen bij de geplaatste struikelstenen; een Joods gebruik. Een oeroude traditie, op te vatten als een teken dat het graf - of in dit geval monument - met een bezoek wordt vereerd. Wanneer iemand een Joods graf of Joodse begraafplaats bezoekt worden ook vaak steentjes op de graven gelegd.